Koncept romanizacije u arheologiji: uspon i pad paradigme
Apstrakt: Od osnivanja discipline, studije rimskih provincija bile su pod presudnim uticajem koncepta romanizacije, koji je razvijen u specifičnom društvenom kontekstu Evrope kraja XIX i početka XX veka. Romanizacija je služila kao opšti tumačenjski okvir za objašnjavanje promena unutar domorodačkih društava koje su se dešavale pod uticajem rimske vlasti, na način koji je podrazumevao normativni pristup rimskoj kulturi koja je često vrednosno favorizovana u odnosu na domorodačke. Teorijsko osvešćenje klasične arheologije koje se dogodilo krajem XX veka, doprinelo je preispitivanju i napuštanju osnovnih pretpostavki na kojima počiva ideja romanizacije. Nakon ovog perioda, u rimskoj provincijskoj arheologiji usledilo je nastojanje da se definišu novi pristupi koji bi bili teorijski utemeljeniji i vrednosno neopterećeni, i koji bi na objektivniji način tretirali složena dešavanja i promene koje je uzrokovala ekspanzija rimskog imperijalizma. Ovaj rad predstavlja kritički pregled i osvrt na teorijske diskusije unutar rimske provincijske arheologije od kritike ideje romanizacije do novouspostavljenih tumačenjskih okvira koji pružaju drugačije mogućnosti sagledavanja pomenutih pitanja.
Ključne reči: rimska provincijska arheologija, koncept romanizacije, smena paradigme, globalizacija, teorija identiteta