Hegemonija za početnike: egipatske aktivnosti na Južnom Levantu u drugoj polovini četvrtog milenijuma p. n. e.
Apstrakt: Arheološkim istraživanjima na južnom Levantu je otkriveno i opredeljeno na hiljade protodinastičkih egipatskih nalaza, uključujući arhitekturu, svakodnevne upotrebne predmete, ali i recipijente sa serek-oznakama više faraona Nulte (Narmer, "Dupli soko", Ni-Hor, Iri-Hor, Ka) i Prve (Hor Aha) dinastije, kao manifestacije državnih ekonomsko-administrativnih aktivnosti. Manji deo artefakata potiče iz samog Egipta, dok je većina proizvedena lokalno. U cilju objašnjenja fenomena egipatskog prisustva u južnom Kanaanu/Palestini sugerisano je više modela (vojno osvajanje, trgovina, kolonizacija, logističko usavršavanje, migracija stanovništva), koji ipak nisu uspeli da integrišu arheološki utvrđene parametre u jedinstvenu celinu, posebno kada se ima u vidu upliv novijih podataka i njihova kontekstualna analiza. Enigma prisustva protodinastičkog Egipta na južnom Levantu, koje sadrži elemente trgovine manjeg obima, nastanjivanja novih teritorija, i državne uprave, biva jasnija kada se ima na umu ponavljanje sličnog geopolitičkog obrasca tokom Novog carstva, u smislu uspostavljanja Egipatske azijske provincije. Mapiranje lokalno proizvedenih egipatskih posuda, tj. njihovog sadržaja, odnosno lokaliteta na kojima je konstatovana svakodnevna egipatska aktivnost, ukazuje na postojanje intra-regionalnog distributivnog sistema, čime se otvara mogućnost definisanja izvorne egipatske provincije na južnom Levantu tokom Nulte dinastije (fig. 1). Među razlozima njenog formiranja, osim širenja moći i teritorije, nije zanemariva ni uloga bakra kao strateške sirovine svog vremena. Egipatsko prisustvo se može objasniti i kao kontinuitet: prvo procesa unutrašnje konsolidacije, a potom ekspanzije Nakada kulture iz matične oblasti u Gornjem Egiptu, prema Donjem Egiptu, Donjoj Nubiji, i južnom Levantu. Za puno sagledavanje dinamike i faza formiranja države u Egiptu, kao i njene interakcije sa perifernim oblastima, reflektovanih u arheološkim nalazima, neophodan je veći upliv saznanja iz paleopolitike, kao ključne analitičke studije vezane za rekonstruisanje i razumevanje ukupnih aktivnosti prethodnih kompleksnih društava u kontekstu svog okruženja.
Ključne reči: Egipat, Nulta dinastija, Kanaan, rano bronzano doba IB, paleopolitika, provincija, bakar