Uobličavajuća moć ideologije: politička transformacija predinastičkog Egipta
Apstrakt: Ideološki „obrasci kontinuiteta”, arheološki uočljivi već od Nakade I, koji su među najistaknutijim obeležjima nastajuće staroegipatske civilizacije, bili su, u velikoj meri, definisani idejom božanskog vladara, odnosno harizmatičnim amalgamom sakralnog autoriteta, ideoloških vrednosti, ekonomske i vojne moći. Koncept božanskog kralja, sveobuhvatnog upravljača nad svim postojećim, bio je, po svemu sudeći, ključni ideološki aspekt u relativno brzoj političkoj transformaciji predinastičkog Egipta. Ciklična „percepcija reda”, promovisana ustaljenim i očekivanim, godišnjim plavljenjima Nila, i prateća dimenzija „kosmološkog poretka”, sinergijski saobrazna moći vladara koji pobedonosno zamahuje svojim buzdovanom (ikonografski motiv upečatljivo prikazan, pored ostalog, i na Narmerovoj paleti), oblikovali su nakadsko socijalno tkivo međuodnosa i ponašajnih obrazaca. Doživljeni kao obavezujuća brana nasuprot haosu, ovi aspekti su, na svojevrstan način, objašnjavali, opravdavali i, donekle, činili nužnim neprestano ratovanje, koje je, sa svoje strane, omogućavalo sticanje novih resursa i teritorijalnu ekspanziju, doprinoseći, ujedno, punoj političkoj konsolidaciji (time i na taj način definisanog) društva. Složeni, višeslojni, ideološki i socijalni vrednosni konstrukt, izrazito okrenut manifestnoj demonstraciji statusa i moći, jasno razlikuje i razdvaja praksu Nakada kulture – kako u Gornjem, tako od faze Nakade IIC i u Donjem Egiptu – u odnosu na heterogene zajednice u Delti, čiji način života, dobrim delom i dalje naslonjen na prevaziđeni model neolita, ubrzo nestaje. Ekspanzija Nakada kulture (koju smo od kraja Nakade II jednostavno preimenovali u dinastičku kulturu) i njen specifični kolektivni identitet, bespovratno su transformisali politički pejzaž predinastičkog Egipta, bojeći ga svojim odjecima i tokom naredna tri milenijuma trajanja staroegipatske civilizacije.
Ključne reči: Predinastički Egipat, Nakada kultura, božanski vladar, IV milenijum p. n. e., fokusiranje identiteta, paleopolitika