Koncept kulture između prosvetiteljstva i kontraprosvetiteljstva
Apstrakt: Rad nastoji da pokaže da su kritike upućivane na račun koncepta kulture počev od šezdesetih, a posebno osamdesetih godina XX veka samo reaktuelizovale spor u disciplini, prisutan barem od kraja druge decenije XX veka između, s jedne strane, onih antropologa koji su kulturu poimali kao: (a) homogeni, statični, zatvoreni, holistički sui generis sistem koji u ontološkom smislu „postoji“ izvan i iznad pojedinaca i, prethodeći im, determiniše njihovo mišljenje i delanje, koji u monografskoj studiji „predstavlja“, a u metodološkom smislu objašnjava sveukupnost života, verovanja i ponašanja njenih pripadnika i, s druge strane, onih antropologa koji su kulturu poimali kao (b) u ontološkom smislu „nepostojeći“, fragmentarni, heterogeni, promenljivi skup delanja brojnih pojedinaca koji se bore za stvaranje, interpretaciju ili legitimitet njenih pravila, a čija se neslaganja, u metodološkom smislu, uzimaju kao polazna osnova objašnjenja kulture shvaćene kao agregat nenameravanih posledica delanja brojnih pojedinaca. Cilj rada jeste da kontekstualizuje individualističko-holistički spor u prosvetiteljsko-kontraprosvetiteljski spor i odgovori na pitanje zašto se racionalisti, branioci transkulturne samerljivosti i zastupnici univerzalno primenljive, kosmopolitske antropološke nauke, kad „pišu protiv kulture“, pozivaju na odbranu prosvetiteljstva od kontraprosvetiteljstva.
Ključne reči: kultura, (kontra)prosvetiteljstvo, individualizam, holizam, razum, ljudska priroda