O epistemologiji u arheologiji: kritika teksta Arheološko iskopavanje iz epistemološke perspektive Marka Porčića
Apstrakt: Tekst je reakcija na članak Marka Porčića objavljen u ovom broju Etnoantropoloških problema u kojem Porčić pokušava napraviti epistemološku analizu iskopavanja u arheološkom procesu postizanja znanja. Ocenjujemo da je njegova epistemološka analiza simplifikovana, nedosledna i da se temelji na zastarelim konceptima epistemološke analize nauke, a pre svega na internalističkom pristupu koji, uzimajući u obzir samo unutar-disciplinarnu epistemologiju, strogo razdvaja teoriju od prakse i time znatno umanjuje potencijal za proučavanje epistemologije arheologije. U skladu sa takvim internalističkim pristupom Porčić epistemološku strukturu arheologije i njen način izgradnje znanja posmatra kroz takozvani opšti epistemološki model, kako ga sam naziva, po kojem istraživanje započinje oblikovanjem predhodnog iskaza (hipoteze) čemu sledi njegova provera i konačna verifikacija kojom se potvrđuje novo saznanje. U želji da sačuva „neutralnost“ epistemološke analize Porčić ne uzima u obzir činjenicu da je svako znanje, pa tako i naučno, istorijski i kulturno uslovljeno. Njegovo insistiranje na strogo „teorijskom“ polju i kompletno ignorisanje delovanja prakse u procesu sticanja znanja iskazuje se u redu potpuno pogrešnih tvrdnji, kao što su na primer (teoretska) redundantnost arheoloških iskopavanja odnosno konačnost (limitiranost) arheološkog propitivanja do kojih dolazi izvodeći jednostavne silogističke vežbe, često proisteklih iz pogrešnih ili tautološki postavljenih polazišta. Možda najočitija ilustracija neadekvatnosti takozvanog opšteg epistemološkog modela za arheologiju je neuzimanje u obzir preventivne (zaštitne) arheologije, kojoj uprkos činjenici da se u tom kontekstu izvodi više od 90% svih terenskih istraživanja u Evropi, praktično odriče bilo kakva epistemološka težina i time ne samo da insistira na izuzetno pojednostavljenoj slici arheologije već zanemaruje značajne epistemološke vidike arheološke discipline.
Ključne reči: arheološko iskopavanje, arheologija, epistemologija, arheološko znanje, arheološka praksa, metodi, internalizam